Suy chức năng tinh hoàn là một bệnh hay gặp ở nam giới, cứ 500 người thì có một người mắc. Bệnh xuất hiện khi tinh hoàn không bài tiết đủ testosteron hoặc tinh trùng, thậm chí cả hai.
Do đặc điểm và cấu tạo cơ thể, nam giới sẽ có một số bệnh lý mang tính đặc thù như hói đầu kiểu nam, viêm tuyến tiền liệt, ung thư tinh hoàn. Sau đây là một số bệnh lý thường gặp:
Hội chứng Alport: Là một bệnh về gene, ảnh hưởng đến thận, tai và mắt. Hội chứng mang tên bác sĩ Alport vì từ năm 1927, ông đã mô tả một gia đình người Anh có nhiều thành viên bị bệnh thận và điếc. Nam giới trong gia đình này đã tử vong vì bệnh thận, trong khi những thành viên nữ ít khi bị bệnh và sống bình thường.
Hầu hết các trường hợp của hội chứng Alport đều do sự biến dị ở gene tạo keo có tên là COL 4A5 gây nên. Gene này nằm trên nhiễm sắc thể (NST) X. Vì phụ nữ có 2 NST X, nên những phụ nữ bị bệnh thường có một gene bình thường và một gene không bình thường, bệnh không biểu hiện ra ngoài. Còn nam giới bị bệnh chỉ có một NST X, vì vậy nếu NST X mà họ kế thừa có biến dị COL 4A5 thì sẽ bị bệnh. Chất tạo keo týp IV có ở màng đáy của cầu thận, giúp lọc chất thải để bài xuất theo nước tiểu và giữ lại các phân tử còn có ích trong máu. Trong hội chứng Alport, chất tạo keo bất thường đã làm hỏng chức năng lọc, dẫn dến sự đào thải cả protein và hồng cầu qua nước tiểu. Tiểu ra máu là dấu hiệu thường gặp của mọi thể bệnh. Trong tai, chất tạo keo bất thường ở ốc tai gây ra hiện tượng điếc dần dần. Chất tạo keo bất thường cũng ảnh hưởng đến thủy tinh thể của mắt.
Hói đầu kiểu nam: Enzym 5-alpha reductase lần đầu tiên được phát hiện ở tuyến tiền liệt, gây xúc tác để chuyển testosterone thành dihydrotestosterone. Hoóc môn này gắn với thụ thể androgen, thúc đẩy sự phát triển cơ quan sinh dục ngoài và tuyến tiền liệt. Gene chi phối enzym 5-alpha reductase nằm trên NST 5.
Gần đây, người ta đã phát hiện enzym 5-alpha reductase có ở da đầu và một số vùng da khác để thực hiện một phản ứng giống như ở tuyến tiền liệt. Các nhà khoa học cho rằng sự rối loạn hoạt động của enzym 5-alpha reductase trong các tế bào da có thể đã góp phần gây ra hói đầu kiểu nam, trứng cá hay chứng mọc lông nhiều.
Hầu hết các trường hợp của hội chứng Alport đều do sự biến dị ở gene tạo keo có tên là COL 4A5 gây nên. Gene này nằm trên nhiễm sắc thể (NST) X. Vì phụ nữ có 2 NST X, nên những phụ nữ bị bệnh thường có một gene bình thường và một gene không bình thường, bệnh không biểu hiện ra ngoài. Còn nam giới bị bệnh chỉ có một NST X, vì vậy nếu NST X mà họ kế thừa có biến dị COL 4A5 thì sẽ bị bệnh. Chất tạo keo týp IV có ở màng đáy của cầu thận, giúp lọc chất thải để bài xuất theo nước tiểu và giữ lại các phân tử còn có ích trong máu. Trong hội chứng Alport, chất tạo keo bất thường đã làm hỏng chức năng lọc, dẫn dến sự đào thải cả protein và hồng cầu qua nước tiểu. Tiểu ra máu là dấu hiệu thường gặp của mọi thể bệnh. Trong tai, chất tạo keo bất thường ở ốc tai gây ra hiện tượng điếc dần dần. Chất tạo keo bất thường cũng ảnh hưởng đến thủy tinh thể của mắt.
Hói đầu kiểu nam: Enzym 5-alpha reductase lần đầu tiên được phát hiện ở tuyến tiền liệt, gây xúc tác để chuyển testosterone thành dihydrotestosterone. Hoóc môn này gắn với thụ thể androgen, thúc đẩy sự phát triển cơ quan sinh dục ngoài và tuyến tiền liệt. Gene chi phối enzym 5-alpha reductase nằm trên NST 5.
Gần đây, người ta đã phát hiện enzym 5-alpha reductase có ở da đầu và một số vùng da khác để thực hiện một phản ứng giống như ở tuyến tiền liệt. Các nhà khoa học cho rằng sự rối loạn hoạt động của enzym 5-alpha reductase trong các tế bào da có thể đã góp phần gây ra hói đầu kiểu nam, trứng cá hay chứng mọc lông nhiều.
 |
| U tuyến tiền liệt. |
U lành tuyến tiền liệt: Là loại u thường gặp nhất ở nam giới. Ở tuổi trưởng thành, tuyến tiền liệt nặng khoảng 20 g. Với một số người, tuyến tiền liệt nhỏ đi nhưng đa số tuyến phì đại và trở thành u lành. Ở Việt Nam, đối với nam giới trên 50 tuổi, tỷ lệ này là 50-60%. Hai yếu tố quan trọng gây u lành tuyến tiền liệt là tuổi tác và testosterone.
Triệu chứng lâm sàng chủ yếu của bệnh là rối loạn tiểu tiện. Mức độ rối loạn nặng hay nhẹ thể hiện qua 1 tháng theo dõi các biểu hiện sau:
- Cảm giác vẫn còn nước tiểu sót lại trong bàng quang sau mỗi lần đi tiểu.
- Phải đi tiểu lại trong khoảng thời gian chưa đến 2 giờ.
- Số lần không thể nhịn được tiểu.
- Số lần thấy tia nước tiểu yếu.
- Số lần phải rặn gắng sức mới tiểu được…
Nếu có một số triệu chứng trên, cần đến ngay cơ sở y tế khám và điều trị. Nếu u quá to (trên 60 g), có phối hợp sỏi bàng quang, u bàng quang, túi thừa bàng quang, sỏi thận… thì phải mổ.
Viêm tuyến tiền liệt: Thường xảy ra ở người có tuổi, nhưng cũng có khi gặp ở người trẻ. Nguyên nhân thường do virus hoặc vi khuẩn. Thỉnh thoảng, viêm tuyến tiền liệt có ảnh hưởng đến sự xuất tinh. Triệu chứng bao gồm đau lưng, đau vùng tiểu khung, xuất tiết dịch đục ở dương vật, thay đổi thời gian tiểu tiện. Nếu viêm tuyến tiền liệt do vi khuẩn thì có thể điều trị bằng kháng sinh, không do vi khuẩn thì điều trị bằng phương pháp xoa bóp. Thầy thuốc cho ngón tay qua trực tràng rồi ép nhịp nhàng vào tuyến tiền liệt.
Ung thư tuyến tiền liệt: Là nguyên nhân gây tử vong đứng hàng thứ hai ở Mỹ. Tỷ lệ ung thư tuyến tiền liệt tăng lên theo tuổi, hơn 75% gặp ở người trên 65 tuổi. Mặc dù bệnh chiếm tỷ lệ cao nhưng đến nay người ta vẫn chưa rõ cơ địa bẩm sinh nào khiến một số nam giới dễ mắc bệnh. Nhiều nghiên cứu đã cho thấy lịch sử gia đình là yếu tố nguy cơ chính, có thể là nguyên nhân của khoảng 5-10% số ung thư tuyến tiền liệt.
Khi tuổi cao dần thì tuyến tiền liệt thường cũng to lên. Vì vậy, theo dõi sự phát triển của tuyến tiền liệt bằng cách khám qua trực tràng hàng năm là vấn đề rất cần thiết cho những người trên 40 tuổi.
Giai đoạn đầu của ung thư tuyến tiền liệt không có triệu chứng gì, vì thế khi bệnh nhân đến khám thì tỷ lệ có di căn thường đã lên tới 40%. Tiên lượng tốt nếu được chẩn đoán và điều trị sớm…
Suy chức năng tinh hoàn: Do tinh hoàn không bài tiết đủ testosteron hoặc tinh trùng hay cả hai. Ngoài chức năng sản xuất tinh trùng, tinh hoàn còn bài tiết ra testosteron - chất có vai trò quan trọng trong sự phát triển và duy trì những đặc tính thể chất kiểu nam. Trong giai đoạn bào thai, phải có testosteron thì cơ quan sinh dục ngoài của nam mới thành hình được. Trong tuổi dậy thì, testosteron cần bảo đảm đủ để phát triển các đặc tính giới thứ phát như mọc râu, cơ bắp, vỡ giọng. Đến tuổi trưởng thành, testosteron giúp duy trì cơ bắp nở nang và sức mạnh thể chất, khối xương, sản xuất tinh trùng, ham muốn và khả năng tình dục.
Ung thư tinh hoàn: Phát triển từ những tế bào của tinh hoàn, là bệnh lý gặp ở nam giới trẻ, độ tuổi từ 15-30. Bệnh đang có chiều hướng gia tăng. Những điều kiện thuận lợi để ung thư tinh hoàn phát triển là: Gia đình có tiền sử ung thư; tinh hoàn không xuống bìu trong tuổi thiếu niên; tinh hoàn bị chấn thương; viêm tinh hoàn do quai bị sau tuổi dậy thì; người mẹ đã được điều trị bằng hoóc môn trước khi sinh. Giai đoạn đầu của ung thư tinh hoàn thường không có dấu hiệu gì đặc biệt, chỉ thấy tinh hoàn to và rắn khi sờ nắn, cũng có thể không đau hoặc hơi đau. Đôi khi có thêm cảm giác nằng nặng ở bìu, sốt và hơi đau ở vú. Nếu được phát hiện sớm thì đối với thể ung thư tinh hoàn thường gặp nhất là ung thư tuyến tinh (Seminoma), tỷ lệ chữa khỏi có thể lên đến gần 100%. Nếu không được điều trị sớm, các tế bào ung thư có thể lan theo hệ bạch huyết đến các hạch bạch huyết ở bụng, ngực, cổ và cuối cùng là phổi. Vì không có đường liên lạc trực tiếp về bạch huyết giữa 2 tinh hoàn nên khó xảy ra di căn ung thư từ tinh hoàn bệnh sang tinh hoàn lành.
Viêm tinh hoàn: Là biến chứng của quai bị, tuyến nước bọt mang tai ở tuổi vị thành niên bị viêm do virus., Sau thời gian ủ bệnh từ 14-28 ngày, tuyến nước bọt mang tai bắt đầu sưng. Biến chứng thường gặp của quai bị là gây viêm tinh hoàn ở nam hoặc viêm buồng trứng ở nữ, 3-4 ngày sau khi tuyến nước bọt mang tai sưng. Với nam có thể thấy tinh hoàn sưng đau trong 1-2 ngày, sau đó giảm và thường không để lại di chứng gì, nhưng người trẻ hay người trưởng thành có thể bị biến chứng viêm tinh hoàn sau quai bị dẫn đến giảm số lượng tinh trùng.
Triệu chứng lâm sàng chủ yếu của bệnh là rối loạn tiểu tiện. Mức độ rối loạn nặng hay nhẹ thể hiện qua 1 tháng theo dõi các biểu hiện sau:
- Cảm giác vẫn còn nước tiểu sót lại trong bàng quang sau mỗi lần đi tiểu.
- Phải đi tiểu lại trong khoảng thời gian chưa đến 2 giờ.
- Số lần không thể nhịn được tiểu.
- Số lần thấy tia nước tiểu yếu.
- Số lần phải rặn gắng sức mới tiểu được…
Nếu có một số triệu chứng trên, cần đến ngay cơ sở y tế khám và điều trị. Nếu u quá to (trên 60 g), có phối hợp sỏi bàng quang, u bàng quang, túi thừa bàng quang, sỏi thận… thì phải mổ.
Viêm tuyến tiền liệt: Thường xảy ra ở người có tuổi, nhưng cũng có khi gặp ở người trẻ. Nguyên nhân thường do virus hoặc vi khuẩn. Thỉnh thoảng, viêm tuyến tiền liệt có ảnh hưởng đến sự xuất tinh. Triệu chứng bao gồm đau lưng, đau vùng tiểu khung, xuất tiết dịch đục ở dương vật, thay đổi thời gian tiểu tiện. Nếu viêm tuyến tiền liệt do vi khuẩn thì có thể điều trị bằng kháng sinh, không do vi khuẩn thì điều trị bằng phương pháp xoa bóp. Thầy thuốc cho ngón tay qua trực tràng rồi ép nhịp nhàng vào tuyến tiền liệt.
Ung thư tuyến tiền liệt: Là nguyên nhân gây tử vong đứng hàng thứ hai ở Mỹ. Tỷ lệ ung thư tuyến tiền liệt tăng lên theo tuổi, hơn 75% gặp ở người trên 65 tuổi. Mặc dù bệnh chiếm tỷ lệ cao nhưng đến nay người ta vẫn chưa rõ cơ địa bẩm sinh nào khiến một số nam giới dễ mắc bệnh. Nhiều nghiên cứu đã cho thấy lịch sử gia đình là yếu tố nguy cơ chính, có thể là nguyên nhân của khoảng 5-10% số ung thư tuyến tiền liệt.
Khi tuổi cao dần thì tuyến tiền liệt thường cũng to lên. Vì vậy, theo dõi sự phát triển của tuyến tiền liệt bằng cách khám qua trực tràng hàng năm là vấn đề rất cần thiết cho những người trên 40 tuổi.
Giai đoạn đầu của ung thư tuyến tiền liệt không có triệu chứng gì, vì thế khi bệnh nhân đến khám thì tỷ lệ có di căn thường đã lên tới 40%. Tiên lượng tốt nếu được chẩn đoán và điều trị sớm…
Suy chức năng tinh hoàn: Do tinh hoàn không bài tiết đủ testosteron hoặc tinh trùng hay cả hai. Ngoài chức năng sản xuất tinh trùng, tinh hoàn còn bài tiết ra testosteron - chất có vai trò quan trọng trong sự phát triển và duy trì những đặc tính thể chất kiểu nam. Trong giai đoạn bào thai, phải có testosteron thì cơ quan sinh dục ngoài của nam mới thành hình được. Trong tuổi dậy thì, testosteron cần bảo đảm đủ để phát triển các đặc tính giới thứ phát như mọc râu, cơ bắp, vỡ giọng. Đến tuổi trưởng thành, testosteron giúp duy trì cơ bắp nở nang và sức mạnh thể chất, khối xương, sản xuất tinh trùng, ham muốn và khả năng tình dục.
Ung thư tinh hoàn: Phát triển từ những tế bào của tinh hoàn, là bệnh lý gặp ở nam giới trẻ, độ tuổi từ 15-30. Bệnh đang có chiều hướng gia tăng. Những điều kiện thuận lợi để ung thư tinh hoàn phát triển là: Gia đình có tiền sử ung thư; tinh hoàn không xuống bìu trong tuổi thiếu niên; tinh hoàn bị chấn thương; viêm tinh hoàn do quai bị sau tuổi dậy thì; người mẹ đã được điều trị bằng hoóc môn trước khi sinh. Giai đoạn đầu của ung thư tinh hoàn thường không có dấu hiệu gì đặc biệt, chỉ thấy tinh hoàn to và rắn khi sờ nắn, cũng có thể không đau hoặc hơi đau. Đôi khi có thêm cảm giác nằng nặng ở bìu, sốt và hơi đau ở vú. Nếu được phát hiện sớm thì đối với thể ung thư tinh hoàn thường gặp nhất là ung thư tuyến tinh (Seminoma), tỷ lệ chữa khỏi có thể lên đến gần 100%. Nếu không được điều trị sớm, các tế bào ung thư có thể lan theo hệ bạch huyết đến các hạch bạch huyết ở bụng, ngực, cổ và cuối cùng là phổi. Vì không có đường liên lạc trực tiếp về bạch huyết giữa 2 tinh hoàn nên khó xảy ra di căn ung thư từ tinh hoàn bệnh sang tinh hoàn lành.
Viêm tinh hoàn: Là biến chứng của quai bị, tuyến nước bọt mang tai ở tuổi vị thành niên bị viêm do virus., Sau thời gian ủ bệnh từ 14-28 ngày, tuyến nước bọt mang tai bắt đầu sưng. Biến chứng thường gặp của quai bị là gây viêm tinh hoàn ở nam hoặc viêm buồng trứng ở nữ, 3-4 ngày sau khi tuyến nước bọt mang tai sưng. Với nam có thể thấy tinh hoàn sưng đau trong 1-2 ngày, sau đó giảm và thường không để lại di chứng gì, nhưng người trẻ hay người trưởng thành có thể bị biến chứng viêm tinh hoàn sau quai bị dẫn đến giảm số lượng tinh trùng.
(Theo Sức Khỏe & Đời Sống)
0 nhận xét:
Đăng nhận xét